Skip to ContentSkip to Navigation
Over ons FEB Research / FEB FEB Research News News / FEB

Koert van Ittersum: ‘Wie slank wil blijven kiest voor een klein bordje’

23 december 2013

Wie vreest dat de kilo’s er tijdens de feestdagen zullen aanvliegen, kan daar op een simpele manier wat tegen doen. Kleine borden en hoge, smalle glazen houden de porties klein, zegt Koert van Ittersum, hoogleraar marketing en consumentenwelzijn aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Logisch, zullen mensen zeggen, op een klein bord past ook minder. Maar zo simpel ligt het niet. Het is een optische illusie die ervoor zorgt dat mensen op een groot bord meer opscheppen en dat er meer drank wordt geschonken in brede glazen. Dat overkomt zelfs getrainde bartenders.’

Van Ittersum doet onderzoek naar de factoren die overconsumptie van voedsel, frisdrank, alcohol en medicijnen veroorzaken. Zo heeft hij weten aan te tonen dat de grootte van serviesgoed van invloed is op de hoeveelheid die mensen eten. Het blijkt bijvoorbeeld dat een kleiner bordje de neiging om teveel op te scheppen in toom houdt. ‘We hebben het laten zien met ijs. Mensen met een twee keer zo grote kom scheppen ongeveer een derde meer op. Krijgen ze daarbij ook nog een grotere opscheplepel dan is de hoeveelheid ijs ongeveer zestig procent meer dan bij degenen met een kleinere kom en lepel. Het opvallende is dat de “veel-opscheppers” zich niet eens bewust zijn van hun grotere ijsberg,’ benadrukt Van Ittersum.

Gezichtsbedrog

‘Dat komt doordat de grootte van een voorwerp wordt afgemeten aan de omvang van omringende objecten’, verklaart Van Ittersum. ‘Mensen schatten de omvang van twee gelijke cirkels bijvoorbeeld anders in wanneer een van beide is omringd door een grotere cirkel.’ Sinds de Belgische filosoof en wiskundige Delboeuf dat verschijnsel eind 19e eeuw ontdekte, heet dit gezichtsbedrog de Delboeuf-illusie.

Kleur en contrast

De Delboeuf-illusie is niet de enige illusie die van invloed is op de hoeveelheid calorieën. Van Ittersum: ‘Ook kleur en contrast bepalen hoeveel mensen zichzelf opscheppen. Er wordt meer pasta met een witte saus op een wit bord geschept, dan pasta met een rode saus. De oorzaak is verwant aan de Delboeuf-illusie. Ook hier is bij de witte saus weinig contrast met de buitenrand van het bord waardoor de neiging om meer op te scheppen wordt versterkt. Wordt dat witte bord echter op een wit tafelkleed geplaatst, dan dempt dat het effect van het gezichtsbedrog.’

Het effect van de illusie is nogal hardnekkig, aldus Van Ittersum. ‘Wordt mensen verteld dat ze vanwege hun grotere borden, kommen en lepels meer hebben opgeschept, dan nemen ze korte tijd minder grotere hoeveelheden, om vervolgens terug vallen in hun oude gewoonte.’

Rustige omgeving

Dus wie wil voorkomen dat hij teveel eet moet het serviesgoed aanpassen, adviseert Van Ittersum. Niet dat men er slank van wordt, maar het beperkt wel de hoeveelheid voedsel op het bord. ‘Denk daarnaast ook om de kleur van bord en tafelkleed, de omvang van opscheplepels en om de vorm van de glazen, want in hogere smallere glazen worden de hoeveelheden minder groot.’

Ook een rustige omgeving helpt om minder te eten. ‘We hebben eetgedrag in een drukke en rustige ruimte vergeleken. Waar het rustig is, wordt aanzienlijk minder gegeten, hoewel men er langer aan tafel zat. Ook de smaakbeleving was sterker.’

Obesitas

Van Ittersum legt een relatie tussen de toenemende grootte van serviesgoed en obesitas. ‘Grote borden mogen fraai zijn, ze beïnvloeden wel onze eetgewoonten. Het is belangrijk dat mensen bekend zijn met dat fenomeen. Dagelijks vijftig of honderd calorieën extra op je bord telt op den duur natuurlijk flink op. Zeker voor kinderen zijn kleinere bordjes beter.’

Het verband tussen eetgedrag en serviesgrootte laat volgens volgens Van Ittersum zien dat onderbewustzijn een belangrijke rol speelt bij ons consumptiegedrag. ‘Wij consumenten zijn zelf onze ergste vijand omdat ons onderbewustzijn zoveel invloed heeft. Dat kan ook niet anders, we nemen met betrekking tot eten dagelijks zoveel beslissingen, daar kun je niet telkens bij stil staan.’

Boosdoener

Uiteraard maken bedrijven daar slim gebruik van, zegt Van Ittersum. ‘Maar dat betekent niet dat ze vanzelfsprekend als grote boosdoener gezien mogen worden. Mensen hebben ook een eigen verantwoordelijkheid. Het is onzin om te zeggen: “Ik weeg driehonderd kilo en dat komt door McDonalds.” Het is een interessante kwestie waar de grens van de eigen verantwoordelijkheid ligt. De vraag is bovendien in hoeverre consumenten beschermd willen worden, want mensen houden ook niet van betutteling.’

Prof.dr. Koert van Ittersum is hoogleraar marketing en consumentenwelzijn aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Meer informatie

Laatst gewijzigd:12 februari 2024 11:34
View this page in: English

Meer nieuws