Zie de maan schijnt door de bomen... maar dan verkeerd om!

Welk pakpapier gebruik jij deze Sinterklaas? Ten tijde van de zwartepietendiscussie is pakpapier met zwarte pieten not done. Dan maar sinterklaaspapier met een maansikkel die door de bomen schijnt? Dat blijkt wetenschappelijk gezien soms onverantwoord. Sterrenkundige Peter Barthel ontdekte namelijk dat op 65% van het sinterklaaspapier een ‘foute’ maan staat. Hij onderzocht 20 soorten sinterklaaspapier en ontdekte dat op veel pakpapier een maan in de vorm van de letter C staat. Dat klopt niet, want deze C-vormige maan is tijdens Sinterklaasavond nooit te zien.

Donker/licht

Hoe zit dat precies? Allereerst moet je weten dat de maan geen licht geeft. Het hemellichaam reflecteert zonlicht. De kant die naar de zon gericht staat is licht, de ‘achterkant’ is donker. Wij zien alleen de lichte kant van de maan. Bovendien kunnen wij alleen de kant van de maan zien die naar de aarde toe gericht staat. Bij volle maan is dat de verlichte kant, we zien dus een volle cirkel. Bij nieuwe maan is dat de donkere achterkant en zien we niks. In het eerste kwartier en het laatste kwartier zien we precies een halve cirkel.

De maan is, net als de zon, maar een half etmaal zichtbaar. De schijngestalte (de ‘vorm’ van de maan) hangt samen met het tijdstip waarop de maan opkomt. Bij nieuwe maan staat de maan aan dezelfde kant van de aarde als de zon. Net als de zon is deze dus zichtbaar (eigenlijk onzichtbaar, want we zien de donkere kant) vanaf de lichte kant van de aarde. Met andere woorden: overdag. Bij volle maan staat de maan precies aan de andere kant en is hij zichtbaar vanaf de donkere kant van de aarde (’s nachts).

Hoe zit het nu met de andere schijngestalten? Tijdens het eerste kwartier (omgekeerde C-vorm), is de maan zichtbaar vanaf het gebied uiterst rechts in het plaatje (wat recht onder de zon staat, ~15.00) tot het gebied uiterst links in het plaatje (dat het verst van de zon verwijderd staat, ~03.00).  Hij komt dus ’s middags op, is de hele avond te zien en gaat ’s nachts weer onder.

Tijdens het laatste kwartier gebeurt precies het omgekeerde. De maan is zichtbaar vanaf het gebied uiterst links in het plaatje (03.00) tot het gebied uiterst rechts in het plaatje (15.00). De maan komt dus midden in de nacht op en gaat ’s middags weer onder. Rond zonsondergang is hij niet te zien!

Fout sinterklaaspapier
De C-vormige maan (laatste kwartier) is dus nooit ‘s avonds zichtbaar, dus ook niet tijdens pakjesavond! De omgekeerde C en de volle maan, staan wél rond zonsondergang aan de hemel. Op Sinterklaaspapier zien we vaak spelende kinderen bij een C-vormige maan. Maar we mogen aannemen dat kinderen om drie uur ’s nachts al lang in bed liggen!