Celbiologen ontdekken mogelijke behandeling zeldzame zenuwziekte PKAN

Celbiologen van het Universitair Medisch Centrum Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen hebben een belangrijke ontdekking gedaan die kan leiden tot een behandeling voor patiënten met de ernstige zenuwziekte PKAN. De onderzoekers onder leiding van prof. dr. Ody Sibon hebben een kunstmatige stof (pantethine) gevonden, die in fruitvliegen zorgt voor extra aanmaak in het lichaam van Coenzyme A. Dit Coenzyme A zorgt voor een verbetering van de ziekteverschijnselen van PKAN. Sibon publiceert vandaag over haar onderzoek in het vooraanstaande wetenschapsmagazine Proceedings of het National Academy of Sciences (PNAS).

PKAN (voluit: Panthothenate Kinase Associated Neurodegeneration) is een ernstige erfelijke aandoening die zich vaak openbaart op jonge leeftijd. Deze zeer pijnlijke ziekte kenmerkt zich onder andere door snelle achteruitgang van het coördinatievermogen van de ledematen. De patiënten gaan minder goed lopen, ze struikelen veel, hebben last van zeer sterke en pijnlijke samentrekkingen van de spieren in de rug en ledematen, ze vertonen problemen met praten en ze slikken moeilijker. Deze symptomen worden steeds erger naarmate de patiënten ouder worden en ze verdwijnen nooit. De patiënten sterven vaak op jonge leeftijd. Tot op heden is er geen enkele behandeling voor deze ziekte.

Resultaten onderzoek

Patiënten die leiden aan de ziekte PKAN, zijn drager van een defect in een gen, het panthothenate kinase gen. Als dit gen aangetast is, dan wordt het enzyme pantothenate kinase niet gemaakt.  Dit enzyme is nodig om in het lichaam Coenzyme A te maken. En Coenzyme A is weer nodig voor allerlei stofwisselingsprocessen in de cellen van ons lichaam.
Sibon toonde in haar onderzoek aan dat een defect in het panthothenate kinase gen daadwerkelijk leidt tot een lage hoeveelheid Coenzyme A. De kunstmatige stof pantethine zorgt ervoor dat de hoeveelheid Coenzyme A weer omhoog gaat. In fruitvliegen blijkt dit een beschermende werking te hebben en te leiden tot een verbetering van de ziekteverschijnselen. Pantethine toevoegen in het voer van de fruitvliegen met PKAN, leidt er toe dat zij langer leven, beter klimmen en dat de hersenen van de zieke vliegen er veel beter uitzien.
Bovendien toonde Sibon in haar onderzoek aan dat pantethine werkt in gekweekte menselijke cellen waarin het menselijke pantothenate kinase gen was uitgeschakeld; pantethine werkt dus niet alleen in fruitvliegen, maar ook in menselijke cellen. De resultaten van dit onderzoek zijn niet alleen erg hoopvol omdat het aantoont dat er mogelijk een therapie te ontwikkelen is voor de PKAN-patiënten, maar dit onderzoek laat ook zien dat er een nog totaal onbekende manier bestaat om het Coenzyme A te maken.

Onderzoek met fruitvlieg

De doorbraak is bereikt door middel van onderzoek met de fruitvlieg. Dit kleine diertje vertoont dezelfde kenmerken als de mens als het gaat om essentiële basale mechanismen die nodig zijn om gezond te blijven leven. Daarom is de fruitvlieg uiterst geschikt om onderzoek te doen om daarmee ziekten beter te begrijpen.

Dit onderzoek is mede gefinancierd door de VIDI-beurs van ZonMW die Ody Sibon in 2003 ontving.