Metabolic memories

Vroege metabolische ‘programmering’ beïnvloedt gezondheid op langere termijn

Blootstelling aan oxidatieve stress tijdens de zwangerschap is misschien niet zo slecht voor nakomelingen als lang werd gedacht. Dat oppert Lidiya Dimova op basis van haar onderzoek naar ‘metabolic memories’, de relatie tussen de vroege leefomgeving en gezondheid op latere leeftijd. Op basis van proefdieronderzoek laat zij zien dat blootstelling aan oxidatieve stress tijdens de zwangerschap er juist voor zorgt dat (mannelijke) nakomelingen later beter kunnen omgaan met de nadelige effecten van een westers dieet.

Hoe een organisme zich ontwikkelt, hangt af van genetische factoren en omgevingsfactoren. In de eerste perioden van het leven leren organismen zich aan te passen aan hun omgeving en voeding. Ze doen dat door aanpassingen op het niveau van moleculen en cellen. Deze aanpassingen in de eerste perioden van het leven kunnen actief blijven tot op volwassen leeftijd, een proces dat wetenschappers ‘metabolisch programmeren’ noemen. Dimova wilde beter begrijpen welke factoren en mechanismen dat proces stimuleren. Zij concentreerde zich daarbij vooral op de rol van ‘foetale oxidatieve stress’ en cholesterol in de eerste perioden van het leven aan de ene kant en gevoeligheid voor cardiometabole aandoeningen (hart- en vaatziekten, zwaarlijvigheid) op volwassen leeftijd aan de andere kant.

De promovenda ontdekte dat mannelijke nakomelingen van muizen die een dieet hebben gehad van veel verzadigd vet, te veel suiker en dierlijke eiwitten, en te weinig vezels (een ‘westers’ dieet) zelf magerder blijven, en een hogere glucosetolerantie hebben en een efficiëntere cholesterolklaring uit de bloedsomloop. Dit geldt niet voor vrouwtjes die als foetus zijn blootgesteld aan oxidatieve stress. De resultaten komen overeen met een theorie die al eerder geformuleerd was over hoe mitochondrieën (de zuurstoffabriekjes in onze cellen) zich onder druk kunnen aanpassen. Het onderzoek laat opnieuw zien hoe belangrijk metabolische programmering is voor de gezondheid op langere termijn.

Lidiya Dimova (1985) voltooide de TopMaster Biomolecular Sciences aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij voerde haar promotieonderzoek uit binnen onderzoeksinstituut GUIDE van het UMCG. Het onderzoek werd gefinancierd door STW (nu NWO). Dimova is nu als postdoc onderzoeker verbonden aan de Novo Nordisk Foundation Center for Protein Research in Kopenhagen, Denemarken.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/0dbcdd93-f4b4-4511-9765-9c19a12893f7