Information technology and medication safety

Analyse van medicatiefouten door informatietechnologie

Problemen met medicatie komen wereldwijd voor. In Nederland leiden ze per jaar tot bijna 23.000 onnodige ziekenhuisopnamen bij patiënten van 65 jaar en ouder. Ook is gebleken dat er in de Nederlandse ziekenhuizen jaarlijks ongeveer 1.000 patiënten overlijden als gevolg van onbedoelde, in het ziekenhuis opgelopen schade. Veel van deze schade wordt veroorzaakt door medicatiefouten, die in de verschillende fasen van het proces van voorschrijven tot toedienen van geneesmiddelen op kunnen treden. Om medicatiefouten te voorkomen, zijn er diverse interventies ontwikkeld.

Van der Veen beschrijft in zijn proefschrift een aantal onderzoeken naar het gebruik van op informatietechnologie (IT) gebaseerde interventies, die bedoeld zijn om medicatiefouten te voorkomen. Voorbeelden van dit soort interventies zijn het elektronisch voorschrijven: om met behulp van een computer, van geneesmiddelen door artsen, de uitgifte van geneesmiddelen door robots in apotheken en het gebruik van barcodes en scanners door verpleegkundigen in ziekenhuizen om geneesmiddelen en patiënten bij het toedienen van medicatie te kunnen identificeren. Hij analyseerde een significant aantal medicatiefouten die door zorgprofessionals uit Nederlandse ziekenhuizen en apotheken zijn gemeld. Eén op de zes gerapporteerde medicatiefouten bleek IT-gerelateerd te zijn. De interactie tussen mens en machine speelde bij deze fouten een cruciale rol. Bij bijna 80% van de fouten was er sprake van miscommunicatie met IT-systemen, bijvoorbeeld omdat men niet wist hoe te reageren op storingen van computersystemen. Slecht softwareontwerp veroorzaakte problemen bij de invoer van recepten op computers. Van der Veen benadrukt het belang van een goed softwareontwerp, het trainen van zorgprofessionals in het gebruik van IT-gebaseerde interventies en het vergroten van hun bewustzijn van potentiële IT-systeemonvolkomenheden die patiënten kunnen schaden.

Het optimaliseren van de personeelsbezetting kan de werkdruk van verpleegkundigen verminderen, waardoor ‘workarounds’ kunnen worden voorkomen. Een workaround is een werkwijze om een taak tot een goed einde te brengen, als de gebruikelijke werkwijze geblokkeerd is of niet goed werkt. In de IT wordt een workaround vaak toegepast om hardware-, programmerings-, ontwerp- of communicatieproblemen te omzeilen. Van der Veen toonde aan dat bij tweederde van de toedieningen van geneesmiddelen met behulp van barcodetechnieken door verpleegkundigen aan ziekenhuispatiënten, workarounds uitgevoerd worden. Ook toonde Van der Veen aan dat er een verband is tussen deze workarounds en het optreden van fouten bij het toedienen van medicatie. Aandacht voor werkdruk bij verpleegkundigen en het (her)trainen van weinig voorkomende verpleegkundige handelingen kan volgens Van der Veen bijdragen aan het verminderd toepassen van workarounds, en daarmee aan minder medicatiefouten.

Willem van der Veen (1952) studeerde van 1970 -1978 Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daarna was hij van 1980 - 2016 aan het werk als ziekenhuisapotheker bij de Saxenburgh Groep / Röpcke-Zweers ziekenhuis in Hardenberg. Zijn promotieonderzoek vond plaats bij prof. dr. Katja Taxis en prof. dr. Han de Gier van de Rijksuniversiteit Groningen en prof. dr. Patricia M.L.A. van den Bemt van het Erasmus MC in Rotterdam. De titel van zijn promotieonderzoek luidt: Information technology and medication safety.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/20a1d8a8-ceb5-4e67-9324-ecf854f6c89b