The language of hospitality

Hoe gastvrij zijn we in ons taalgebruik?

Gastvrijheid is natuurlijk van belang in de horeca. Maar ook in ons dagelijks leven krijgen we er mee te maken. De grote stroom van mensen die zich genoodzaakt ziet het thuisland te ontvluchten plaatst ons, inwoners en overheden van Europa, momenteel voor een grote uitdaging. Maar wat gastvrijheid precies is, en hoe je met taal de beleving van gastvrijheid kunt beïnvloeden is tot op heden onderbelicht. Leanne Schreurs onderzocht gastvrijheid vanuit een taalkundig perspectief. Ze concludeert onder meer dat gastvrijheid verschillende vormen kan aannemen in taalgebruik, variërend van bijzonder beleefd tot ogenschijnlijk buitengewoon onbeleefd.

Schreurs onderzocht specifiek de discrepantie tussen de boodschap van een uiting en de taalkundige vormen die gebruikt worden. Ze was vooral geïnteresseerd in de werking van bepaalde taalkundige vormen in het Spaans, zoals persoonlijk voornaamwoorden en werkwoordsvormen, op de pragmatische boodschap die uitgedrukt wordt in gastvrijheidssituaties. Om gastvrij te zijn in het dagelijks leven zeggen sprekers ‘Kom binnen’ en ‘Ga zitten’. Niemand is verbaasd of beledigd wanneer dit soort boodschappen opgesteld worden in de gebiedende wijs. Maar de gebiedende wijs wordt traditioneel gerelateerd aan het geven van bevelen, een taalhandeling die meer neigt naar vijandigheid dan naar gastvrijheid. Als het zo is dat woorden tegelijkertijd verwelkomend en ongastvrij kunnen zijn, dan zijn woorden niet ‘enkel woorden’. Schreurs analyseerde een verscheidenheid aan databronnen om een rijke bron van talige vormen aan te boren die te relateren zijn aan gastvrijheid. Daaruit bleek dat gastvrijheid een strategie is die erop gericht is om de hoorder het gevoel te geven de begunstigde te zijn. Fungerend als katalysator tussen taalhandeling, talige vorm en de gecommuniceerde boodschap verklaart het hoe het mogelijk is dat, in het dagelijks leven, uitingen die in de gebiedende wijs plaatsvinden geïnterpreteerd kunnen worden als gastvrij en niet per se als beledigend.

‘Wanneer we de kennis vergroten van hoe gastvrijheid in taal uitgedrukt kan worden en welke rol de context daarbij speelt, dan kunnen sprekers daar ook bewuster mee omgaan,’ stelt Schreurs. ‘Per taal en cultuur kan zoiets erg verschillend zijn. De horeca kan baat hebben bij dit soort inzichten. Voor echt goed onderwijs op het gebied van bijvoorbeeld de moderne vreemde talen en interculturele communicatie, maar ook voor het welslagen van de intercultural classroom is bewustwording van dat soort verschillen en de rol van de context ook heel belangrijk. Op deze manier kunnen de inzichten uiteindelijk bijdragen aan het gastvrijer maken van de wereld – al was het maar een klein beetje.’ 

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/8981bb4e-5493-47d6-85e0-85828a0bba8a