Stofwisselingen. Nederlandse uitgevers en de heruitvinding van het natuurwetenschappelijke tijdschrift, 1945-1970

Promotie: mw. W.D. Daling, 16.15 uur, Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Stofwisselingen. Nederlandse uitgevers en de heruitvinding van het natuurwetenschappelijke tijdschrift, 1945-1970

Promotor(s): prof.dr. K. van Berkel, prof.dr. G.J. Dorleijn

Faculteit: Letteren

Nederlandse uitgevers zorgden voor heruitvinding natuurwetenschappelijke tijdschriften

In de tweede helft van de 20ste eeuw veroverden Nederlandse uitgeverijen een bijzondere positie en een bovenmatig aandeel op de wereldmarkt voor natuurwetenschappelijke literatuur. Dorien Daling onderzocht hoe het kan dat juist het kleine Nederland daar zo’n prominente rol in speelde. Zij beschrijft twee vroege voorbeelden van het type tijdschrift waarmee vooral Nederlandse commerciële uitgeverijen na de Tweede Wereldoorlog goed scoorden:Biochimica et Biophysica Actavan Elsevier enNuclear Physicsvan North-Holland. De twee tijdschriften waren volgens Daling succesvol omdat zij als eerste in hun vakgebied een volledig internationale redactie hadden en ook in andere opzichten de conventies van het wetenschappelijk publiceren veranderden. Al snel na de Tweede Wereldoorlog zetten de uitgeverijen Elsevier en North-Holland een wereldwijd netwerk op van auteurs, redacteuren en afnemers, voelden ze aan waar de marktniches zaten en gaven ze tijdschriften uit die goed pasten bij de naoorlogse ontwikkeling van het wetenschapsbedrijf.

In de eerste twee delen van het proefschrift belicht Daling het ontstaan en het karakter van beide tijdschriften, hun redacties en uitgevers, hun rol in respectievelijk de biochemie en de kernfysica en hun plaats in het voortdurende proces van de (her)uitvinding van het wetenschappelijke tijdschrift. Zij geeft als verklaring voor het succes vanBiochimica et Biophysica ActaenNuclear Physics– en de daarmee samenhangende opkomst van de twee belangrijkste Nederlandse natuurwetenschappelijke uitgeverijen – dat beide periodieken zich goed aanpasten aan en anticipeerden op de naoorlogse ontwikkeling van het wetenschapsbedrijf. De twee tijdschriften hadden als eerste in hun vakgebied een volledig internationale redactie, onderscheidden zich door hun werkterrein en hielpen ook in andere opzichten mee de conventies van het wetenschappelijk publiceren te veranderen. Zij representeerden daarbij zowel vernieuwing als behoud: een ‘noodzakelijke spanning’ in de wetenschapsbeoefening.

In het derde deel van het boek komen algemene beschouwingen aan de orde over de factoren die verantwoordelijk waren voor het Nederlandse succes alsook over de naoorlogse ontwikkeling van de natuurwetenschap, het wetenschappelijk uitgeven en het wetenschappelijk communiceren. Daling behandelt daarin de volgende vragen: Op welke manier werd de natuurwetenschap mede vormgegeven door redacteuren en uitgevers? Hoe verhielden wetenschap en commercie zich hierbij tot elkaar? Hoe gingen uitgevers te werk bij het betreden van de internationale natuurwetenschappelijke markt en welke invloed had de naoorlogse informatie-explosie op het wetenschappelijk publiceren en communiceren?

Dorien Daling (Hoogeveen, 1977) studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij verrichtte haar onderzoek bij het onderzoeksinstituut ICOG, aan de afdeling Geschiedenis van de Faculteit der Letteren. Daling werkt nu als docent moderne geschiedenis en studieadviseur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van het proefschrift verschijnt een handelseditie bij uitgeverij Walburg Pers.