Through a mind darkly. An empirically-informed philosophical perspective on systematic knowledge acquisition and cognitive limitations.

Promotie: mw. H.L. De Cruz, 16.15 uur, Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Through a mind darkly. An empirically-informed philosophical perspective on systematic knowledge acquisition and cognitive limitations.

Promotor(s): prof.dr. I. Douven

Faculteit: Wijsbegeerte

Spanning tussen cognitieve capaciteiten en kennisverwerving verklaard

Het is voor wetenschappelijke vooruitgang beter dat wetenschappers het niet met elkaar eens zijn. Dat blijkt uit het proefschrift van Helen De Cruz. Intuïtief lijkt consensus belangrijk voor wetenschappers en onenigheid wordt vaak gezien als een teken van gebrek aan betrouwbaarheid. Maar door veel ideeën toe te laten in de wetenschappelijke praktijk is er meer kans dat er goede ideeën tussen zitten, die op hun beurt kunnen worden verfijnd en veranderd door anderen, aldus filosofe De Cruz. Zij deed onderzoek naar de relatie tussen menselijke cognitieve capaciteiten en formele vormen van kennisverwerving.

Menselijke cognitie is een product van een evolutionair proces dat niet gericht is op het ontdekken van wiskundige waarheden en wetenschappelijke inzichten, maar op de succesvolle interactie met de omgeving in alledaagse situaties. Daarom is sommige wetenschappelijke kennis heel moeilijk intuïtief te bevatten, bijvoorbeeld de evolutietheorie of de relativiteitstheorie. Helen De Cruz onderzocht hoe het mogelijk is dat wiskundigen en wetenschappers in staat zijn dergelijke contra-intuïtieve kennis te verwerven. Ze concludeert dat er geen fundamenteel, kwalitatief verschil bestaat tussen wetenschappelijk denken en de vormen van redeneren die we gebruiken in alledaagse situaties. Het voornaamste verschil ligt in de manier waarop het denken wordt aangevuld met hulpmiddelen van buitenaf, waaronder meetinstrumenten, boeken waarin we informatie opslaan, of notatiesystemen. Dergelijke externe objecten zijn niet enkel een hulp voor menselijk denken, maar maken er deel van uit. In de wetenschappelijke praktijk is cognitie buiten het brein zeer belangrijk. Uit De Cruz’ onderzoek blijkt het belang van externe hulpmiddelen, waaronder meetinstrumenten en wiskundige symbolen, in wetenschappelijke en wiskundige kennisvorming. Deze externe objecten zijn zo belangrijk in ons denken dat zij een integraal deel uitmaken van onze formele kennisverwerving. Toch blijkt dat geëvolueerde cognitieve vooroordelen een significante rol blijven spelen in de wiskundige en wetenschappelijke praktijk. Gevalsstudies uit wiskunde, paleoantropologie, anatomie en evolutiebiologie tonen aan dat onze bevatting van wetenschappelijke begrippen wordt ingeperkt en gestuurd door onze geëvolueerde menselijke geest.

Helen De Cruz (België, 1978) studeerde Kunstwetenschappen en Archeologie aan de Universiteit Gent. In 2007 promoveerde zij aan de Vrije Universiteit Brussel in dit domein. Ze verrichtte haar tweede promotieonderzoek, in de wijsbegeerte, bij de vakgroep Theoretische Filosofie van de RUG. De Cruz werkt als postdoctoraal onderzoeker bij het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek in Vlaanderen, en als visiting fellow aan Somerville College van de universiteit van Oxford, UK.