Prof Jepma: 'Politieke reus Europa is op het gebied van het buitenlands energiebeleid nog een dwerg'  

'Het is hoog tijd dat Brussel de Europese energievoorziening naar zich toe trekt.' Dat zegt hoogleraar Energie en Duurzaamheid Catrinus Jepma in reactie op het ambitieuze initiatief dat de Europese Commissie lanceerde om te komen tot een sterk Europees energiebeleid. 'Het gaat bijna mis tussen Rusland en Wit-Rusland. Shell wordt gewoon uit het Russische Sachalin project gezet. Met alle respect, maar als bijvoorbeeld Balkenende daarvoor bij Poetin langsgaat, dan maakt dat te weinig indruk. Met power politics op Europees niveau heb je betere kansen,' aldus Jepma.

Het voorstel van de Europese Commissie combineert drie belangrijke thema's op het gebied van energie in één Europees beleidsvoorstel. Liberalisering van de energiemarkt, beperking van de CO₂-uitstoot en het veiligstellen van de energievoorziening. De nadruk op liberalisering en concurrentie is niet nieuw; de splitsing van netwerken en handel is de lidstaten bijvoorbeeld al door Brussel opgelegd. De nieuwe doelstellingen voor verminde­ring van de CO₂-uitstoot zijn ambitieus: een daling van tenminste 20 procent in 2020 ten opzichte van 1990. Jepma: 'Daarmee gaat Europa verder dan Kyoto, zowel in de beoogde vermindering als in de termijn: de afspraken van Kyoto lopen tot eind 2012.'

 

Security of supply

Het belangrijkste element in het voorstel van de Commissie is volgens Jepma het initiatief om in Europa een gezamenlijk (buitenlands) beleid te voeren voor de energievoorzienings­zekerheid – de zogenaamde 'security of supply'. Europa wordt steeds afhankelijker van de invoer van energie. Rusland is daarbij een hele belangrijke leverancier en de problemen vorig jaar met de Oekraïne en onlangs nog met Wit-Rusland tonen onze kwetsbaarheid aan.

 

Desondanks heeft Europa geen idee hoe een serieuze crisis in de energievoorziening precies uitpakt, aldus Jepma. 'Ik heb begrepen dat men kort na de Oekraïne-crisis van eind 2005 ook bij de IEA, de International Energy Agency, niet goed wist hoe en waar de gasvoorziening zou zijn aangetast als Oekraïne de gastoevoer bijvoorbeeld een maand had afgesloten. Dat is absurd en illustreert de onderzoeksnoodzaak op dit terrein. Europa, zo'n politieke reus, is op het gebied van buitenlands energiebeleid eigenlijk nog een dwerg.'

 

Verwend

Jepma werkte eind 2005 als vice-voorzitter al mee aan een advies van de Algemene Energieraad en de Adviesraad Internationale Vraagstukken aan de Nederlandse regering dat pleitte voor een sterk buitenlands beleid op het terrein van energievoorzienings­zekerheid, bij voorkeur in Europees verband. 'De Nederlandse regering heeft dat advies heel voorzichtig overgenomen, maar je ziet dus nu dat de EU dit beleidsterrein al oppikt. Dat juich ik toe. Europa is lang verwend geweest, en Nederland met het Groningenveld al helemaal. Het is eigenlijk een mirakel dat de energievoorziening in Europa al decennia lang vrijwel vlekkeloos is verlopen.'

 

Los zand

Tot nog toe is het veiligstellen van de energievoorziening het terrein van de lidstaten en van de grote multinationals geweest. Jepma: 'Het is los zand, dat moet meer gecentraliseerd.' Voor de voorzitter van de Europese commissie Barroso gaan veel meer deuren open dan voor Balkenende of de top van Shell alleen, verwacht de hoogleraar. 'Probleem is daarbij wel dat lidstaten en multinationals het vertrouwen in Barroso moeten hebben dat hij ook daadwerkelijk voor hen gaat lobbyen en niet voor andere grote Europese energiebedrijven.'

 

Het deze week gelanceerde plan voor een Europees energiebeleid is een voorstel – een 'grand design', zoals Jepma het noemt. De vraag is of de politiek, oftewel de lidstaten, akkoord zullen gaan met de voorstellen. Jepma verwacht op het gebied van CO₂-uitstoot eigenlijk de minste weerstand, vooral als Brussel redelijk meebetaalt. 'De liberalisering van de energiemarkt zal vooral op weerstand stuiten bij de bedrijven en het idee voor centraal buitenlands energiebeleid zal vooral een heet hangijzer vormen voor de nationale overheden.'

 

Curriculum Vitae

Catrinus Jepma is hoogleraar Energie en Duurzaamheid aan de RUG. Hij is een van de initiatiefnemers van het op 1 januari 2007 gestarte onderzoeksprogramma GrASp (Gas research and Sustainability Program) dat goed aansluit bij de nieuwe plannen van de Europese Commissie. In het onderzoek bundelen grote partijen, waaronder de RUG, ECN, TUD, Gasunie Transport en Essent, hun krachten om kennis en toepassingstechnieken te ontwikkelen voor duurzame energievoorziening. Jepma: 'We onderzoeken bijvoorbeeld of het leidingennet geschikt is voor biogas, hoe je gas efficiënter kunt benutten en wat er gebeurt als het Russische gas via de Oostzee onze Nederlandse gasrotonde gaat bereiken.'