Op zoek naar goede antwoorden

Uiteraard is de computer niet meer weg te denken uit onze communicatieve samenleving. We gebruiken hem niet alleen als middel om met andere mensen te communiceren, maar we communiceren ook met computers zelf. Dat gaat natuurlijk niet altijd even goed. U kunt lachen om kromme vertalingen op Google translate en gefrustreerd raken over de spraakherkenning die uw woonplaats keer op keer verhaspelt. Maar de communicatie tussen mens en machine wordt alleen maar beter en daarmee nemen ook de mogelijkheden toe. Daarom is het vakgebied van de computationele taalkunde ook zo interessant en belangrijk.

Computationele taalkunde houdt zich bezig met hoe computers natuurlijke (dus menselijke) taal verwerken. Deze onderzoekers begeven zich op het grensgebied tussen taalkunde en informatica en houden zich bezig met zowel theoretische, experimentele als toegepaste vragen. We tonen u hier een mooi voorbeeld van de samenwerking tussen onderzoekers en bedrijven op dit terrein.

Samenwerking tussen start-ups en onderzoekers

Een vorm van communicatie tussen mens en machine vindt plaats in vraag en antwoordsessies. Je vraagt bijvoorbeeld je persoonlijke assistent op je telefoon om uit te zoeken bij welke club een voetballer speelt. Het systeem zoekt door grote tekstbestanden op het web naar combinaties van voetballer en clubs, telt de meest voorkomende en komt zo snel tot het meest waarschijnlijke antwoord. Computationeel linguist Gosse Bouma was jaren geleden al bezig met dit soort toepassingen. Dat begon met relatief eenvoudige vragen, zoals de bovenstaande, en handmatige manieren om te zoeken naar de juiste verbanden in grote tekstbestanden. Natuurlijk was hij daarbij als taalkundige geïnteresseerd in hoe grammatica kon helpen om moeilijker vragen aan te kunnen en het aantal foute antwoorden terug te dringen. Ondertussen stond de ontwikkeling van zoekmethoden niet stil en kon er gemakkelijker gezocht worden naar patronen.

Dankzij het NWO KIEM-project Direct ter zake (2015) kon Bouma zich verder verdiepen in dit terrein. In KIEM-projecten stimuleert NWO de samenwerking tussen onderzoekers en de creatieve industrie bij het zoeken naar nieuwe kennis en toepassingen. In dit geval vroeg de start-up Bert Alkemade Creatieve Interactie zich af hoe computerzoeksystemen zouden kunnen helpen om professionals op een automatische manier van goede informatie te voorzien. Zo’n praktijktoepassing gaf het onderzoek richting en liet meteen zien wat er moeilijk én belangrijk is. Hoe ga je om met ingewikkelde concepten en ambtelijke teksten? Wat is nog een acceptabele foutmarge voor gebruikers?

De samenwerking beviel goed. Inmiddels is Bouma samen met Sokrates Technologies gestart met een volgend KIEM-project. Sokrates Technologies wil graag een software toepassing ontwikkelen die hulporganisaties in staat stelt om snel gerichte informatie te vinden in de VN database Reliefweb. Dat is een belangrijke bron van informatie over crises in de wereld en het is natuurlijk van levensbelang dat hulporganisaties snel alle relevante informatie paraat hebben bij een ebola-uitbraak of overstroming. De partners zullen dit keer gebruik gaan maken van deep learning, een methode die mogelijk maakt dat het systeem zichzelf kan trainen.

Meer weten over de mogelijkheid voor samenwerking in KIEM-projecten? Lees meer op de NWO-pagina's over KIEM.