Shoptalk! De verengelsing van de Nederlandse taal

Door veel winkels wordt de tekst uitverkoop tegenwoordig vervangen door sale en ook andere Engelse woorden lijken in winkels populairder dan de Nederlandse versie. In het bedrijfsleven is het gebruik van Engelse termen de normaalste zaak van de wereld. Ook jongeren vervlechten het Engels moeiteloos met hun Nederlandse vocabulaire en Tweetalig Onderwijs (TTO) is in opmars. Is deze invloed van het Engels op onze Nederlandse taal iets om toe te juichen of moeten we waken voor onze taal? Stichting Nederlands maakt zich zorgen over dit, in hun ogen, onnodige gebruik van het Engels. Hoe denk jij hier over? Waarom denk je dat reclamebureaus graag gebruik maken van Engelse termen? Wat vindt het winkelend publiek of de kijker hiervan: heeft een Engelse slogan meer invloed dan een Nederlandse? En.... begrijpt iedereen wel Engels?

In dit onderwerp gaan we kijken hoe Engels vervlochten is met verschillende lagen van de maatschappij. Wat zijn de voor- en nadelen van het gebruik van Engels? Lees verder voor inspiratie voor jouw profielwerkstuk!

Engels is cool?

Uit onderzoek van de Taalunie in 2010 blijkt dat jongeren positief zijn over de invloed van het Engels in het Nederlands. Ze beschouwen Engels als een trendy en hippe taal en waarderen dan ook de vele Engelse woorden in het Nederlands. Engels wordt verbonden aan populair taalgebruik zoals 'cool' en 'chill'. Dit hebben de media door. Denk bijvoorbeeld aan tv-programma’s met Engelse titels, zoals The Voice of Holland. Waar jongeren enthousiast zijn over het Engels, heeft het Nederlands een tamelijk ‘suf’ imago. Kun jij verklaren waarom Nederlands suf is en Engels cool? Kun je eenzelfde tendens vinden in jouw eigen omgeving? Bestudeer voor je profielwerkstuk het ‘imago’ van het Nederlands en het Engels. Doe bijvoorbeeld een onderzoek onder klasgenoten. Wat zijn de uitkomsten, kun je deze verklaren?

Engels en reclame

In 1999 onderzochten onderzoekers van de Nijmeegse Radbouduniversiteit het gebruik van Engels in televisiereclames. Uit hun onderzoek bleek dat in een derde van de Nederlandse reclames Engels voorkwam. Er zijn verschillende redenen waarom het voor reclamemakers aantrekkelijk is om Engels te gebruiken in reclames in plaats van Nederlands. In de eerste plaats is het financieel voordelig; vaak gaat het om internationale producten, en vertalen kost geld. Een ander motief is dat het Engels zich goed leent voor pakkende slogans. Bovendien heeft ook in de reclamewereld Engels het imago van een hippe, moderne, aantrekkelijke taal, wat mogelijk afstraalt op het product. De reclamemakers gaan er vanuit dat iedereen het Engels begrijpt. Uit het onderzoek van de Radbouduniversiteit bleek echter dat niet alle consumenten even goed de Engelse taal beheersen, waardoor sommigen de boodschap van de reclames niet eens begrijpen!

Misschien is het vele Engels in reclames jou ook wel opgevallen. Zou de verhouding van Engels in reclames nog steeds een derde zijn, of is deze mogelijk gestegen? Dit kun je uitzoeken in je profielwerkstuk. Of onderzoek wat de voor- en nadelen zijn voor reclamemakers van het gebruik van Engels in reclames. Eenzelfde onderzoek kun je trouwens doen naar het gebruik van Engels in het bedrijfsleven of in het onderwijs. Bedrijven richten zich steeds vaker op een internationale markt en gebruiken daarom meer Engels. Waarom is dit voordelig voor bedrijven? Ook op scholen vindt verengelsing plaats. Is het wenselijk om al in de kleuterklas te beginnen met het leren van Engels? Mag dit ten koste gaan van de eigen taal?

Voor jouw profielwerkstuk kun je ook een praktijkonderzoek doen naar Engels of Nederlands in reclame. Vergelijk een x aantal Nederlandse reclames met een x aantal Engelse en doe een onderzoek bij verschillende bevolkingslagen, bijvoorbeeld je leeftijdsgenoten, je ouders en opa of oma. Welke reclames worden aantrekkelijker en/of overtuigender bevonden? Waar ligt dit aan? Heeft het Engels een toegevoegde waarde of had het net zo goed Nederlands kunnen zijn? Een ander idee is om zelf een product en reclame te ontwerpen. Doe de presentatie zowel in het Engels als in het Nederlands. Welke is effectiever?

Populaire Engelse woorden

Hoe kan het dat het ene Engelse woord populairder is dan het Nederlandse alternatief en soms niet? Eline Zenner heeft onderzoek gedaan naar de invloed van het Engels op het Nederlands taalgebruik. Volgens Zenner heeft een Engels leenwoord vooral veel kans op succes als er nog geen Nederlands alternatief voor bestaat. Ook wanneer een Engels woord korter is dan het Nederlandse woord is de kans groter dat dit wordt gebruikt.

Zenner heeft ook onderzoek gedaan naar spontaan taalgebruik en heeft hiervoor het reality-programma Expeditie Robinson bestudeerd. Zenner: 'De deelnemers van dat programma vormen een mooie diverse groep van verschillende sociale lagen, Nederlanders en Vlamingen, jong en oud… Ik inventariseerde hun emotioneel taalgebruik: woorden en uitdrukkingen van het genre "Oh shit", "Oh my god" en "Da meende nie". Wat opviel, was dat Engels het meest werd gebruikt door ‘yuppies’ – mannelijk, jonger dan dertig, stedelijk en hoogopgeleid – om negatieve emoties uit te drukken.' Voor je profielwerkstuk kun je hetzelfde doen! Onderzoek een programma en kijk hoeveel gebruik er wordt gemaakt van het Engels en in welke situatie. Of bestudeer je eigen omgeving. Welke Engelse woorden worden door jouw vrienden gebruikt? Een ander idee is om het gebruik van het Engels in een bepaald tijdschrift of krant te onderzoeken. Welke woorden komen steeds terug, is er een bepaalde categorie waar juist voor Engels wordt gekozen in plaats van Nederlands?

Vechten voor de eigen taal

Lang niet iedereen is positief over de 'Engelse invasie'. Er zijn zelfs mensen die zich actief verzetten tegen deze overmeestering. Een aantal voorbeelden van organisaties die zicht verzetten tegen de Engelse invloed op het Nederlands zijn:

• De Stichting Nederlands
• Het Algemeen-Nederlands Verbond
• De Bond tegen leenwoorden

Neem eens een kijkje op hun websites. Wat is het doel van deze organisaties? Welke argumenten en voorbeelden noemen ze ter verdediging van de Nederlandse taal? Kun je hun argumenten herleiden/onderbouwen of juist weerleggen met literatuuronderzoek of een eigen onderzoek?

Een vergelijking

Vergelijk voor je profielwerkstuk twee gebieden waar verengelsing plaatsvindt. Vergelijk bijvoorbeeld het gebruik van Engels in de reclame met het gebruik in het bedrijfsleven. Vind je hier vergelijkbare motivaties of juist andere redenen? Of vergelijk het gebruik van Engels in een Nederlandse krant met bijvoorbeeld een Vlaamse krant. Zie je hier ook een verengelsing? Waarom wel/niet? Bij het maken van een vergelijking is het belangrijk om stil te staan bij je eigen verwachtingen, komen je onderzoeksresultaten overeen met wat je van te voren gedacht had?

Meer weten?

Waar vind je goede literatuur? Kijk allereerst eens op de site van het Genootschap Onze Taal. Hier is een mooi overzicht te vinden van de invloed van het Engels op het Nederlands.

Andere vragen over dit onderwerp of de juiste aanpak voor jouw profielwerkstuk, neem dan contact op met het Alfasteunpunt: alfasteunpunt rug.nl