Veel productiebedrijven willen graag duurzame producten ontwikkelen, maar vinden het lastig om daaraan concreet invulling te geven. Twee wetenschappers van COPE gaan samen met zes bedrijven aan de slag om het begrip duurzaamheid te ontrafelen, meetbaar te maken en in te bedden in R&D-trajecten.
Steeds meer bedrijven krijgen te maken met maatschappelijke problemen, zoals schaarser wordende grondstoffen en hogere energieprijzen. Tegelijkertijd vragen consumenten vaker om duurzame producten die minder afval en een lagere CO2-uitstoot veroorzaken. Langzaam maar zeker dringt die vraag steeds verder door in de supply chain, en komt elk bedrijf vroeg of laat voor de vraag te staan hoe het invulling geeft aan maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Dit betekent dat de Nederlandse maakindustrie voor de uitdaging staat om duurzame producten te ontwikkelen. Sommige bedrijven zijn al daarmee bezig, terwijl andere bedrijven nog aan het begin staan. Eén ding hebben ze gemeen: ze worstelen met de vraag hoe ze concreet invulling moeten geven aan duurzame productontwikkeling. Veel bedrijven willen graag, maar krijgen het desondanks niet van de grond.
Het onderzoeksproject Ontwerp van Metrieken voor Duurzaamheid (Development of Sustainability Metrics, DoSyM) probeert antwoord te geven op de vraag hoe bedrijven handen en voeten kunnen geven aan duurzame productontwikkeling. Drie jaar lang gaan twee wetenschappelijke onderzoekers met zes productiebedrijven aan de slag om het begrip duurzaamheid te ontrafelen, meetbaar te maken en in te bedden in R&D-trajecten. Deelname van brancheorganisatie FME-CWM en Vanenburg Software moet zorgen voor borging en verspreiding van de resultaten en de daarvoor benodigde tools.
De traditionele methode om de milieueffecten van een product in kaart te brengen, is het uitvoeren van een levenscyclusanalyse (lifecycle assessment, LCA). Een dergelijke analyse omvat niet alleen het ontwerp en de productie, maar ook het gebruik en de verwerking van een afgedankt product. Een LCA kan dus pas worden uitgevoerd als een product al in gebruik is, en is dus per definitie niet geschikt voor duurzame productontwikkeling. Ook omdat een levenscyclusanalyse vaak is gebaseerd op aannames die bij duurzame productontwikkeling juist ter discussie worden gesteld, zoals de hoeveelheid zware metalen die zijn gebruikt of de hoeveelheid energie die wordt gebruikt. Het doel van dit onderzoek is om met het oog op duurzame productontwikkeling alternatieven voor de levenscyclusanalyse te ontwikkelen. Het onderzoeksproject bestaat uit drie fases:
Het onderzoek moet bedrijven onder meer antwoord geven op de vraag welke aspecten van duurzaamheid ze tijdens productontwikkeling kunnen beïnvloeden. Vervolgens is het de vraag of dat leidt tot een product dat nog maakbaar en verkoopbaar is. Op dit moment is het voor de meeste bedrijven namelijk nog erg lastig om af te wegen hoever ze kunnen gaan met duurzaamheid zonder de winstgevendheid van het bedrijf in gevaar te brengen. Anderzijds zijn er ook voorbeelden van bedrijven die dankzij duurzaamheid hun winstgevendheid hebben verbeterd.
De zes productiebedrijven krijgen door hun deelname aan dit onderzoeksproject toegang tot bestaande en nieuwe wetenschappelijke kennis op het gebied van duurzame productontwikkeling. Met input van studenten, die worden begeleid door de wetenschappelijke onderzoekers, kunnen ze onderzoeken hoe ze duurzaamheid in hun productontwikkelingstrajecten kunnen inbedden. Deelname aan het onderzoek leidt tot het slechten van barrières die duurzame productontwikkeling in de weg staan. Sterker nog: door de aandacht die het onderwerp krijgt, krijgen de deelnemers nieuwe energie en inspiratie, waardoor duurzame productontwikkeling in een stroomversnelling raakt.
Daarnaast worden samen met FME-CWM nieuwe trainingen en workshops ontwikkeld. Op die manier kunnen ook andere bedrijven kennis nemen van de nieuwe inzichten in duurzame productontwikkeling en ze wellicht ook in de praktijk brengen, bijvoorbeeld in de vorm van een stappenplan.
Alle zes deelnemende productiebedrijven hebben een sterk gevoel van noodzaak om te verduurzamen. Als ze echter starten met de ontwikkeling van een nieuw product, is het lastig om investeringen in duurzaamheid te rechtvaardigen. Onderzoeker Kristian Peters: “Bedrijven willen graag met duurzame productontwikkeling aan de slag, maar voor een aantal van de deelnemende bedrijven is de wet- of regelgeving die hen daartoe dwingt beperkt, de klantvraag naar duurzame producten onduidelijk of afwezig en er zijn ook geen concurrenten die zich op duurzaamheid duidelijk onderscheiden. Dat zijn echter wel de factoren waarmee bedrijven doorgaans ‘new product development’-trajecten rechtvaardigen.”
Peters baseert zijn conclusies op verschillende gesprekken met de R&D-managers van de betrokken bedrijven en een aantal workshops waarin de bevindingen zijn gedeeld en getoetst. “Het alternatief is dat deze bedrijven zelf een strategie voor duurzame productontwikkeling formuleren en implementeren. Ze zullen dan eerst kritisch moeten kijken naar de mogelijkheden die het bestaande bedrijfsmodel op dat vlak nog te bieden heeft. Vervolgens zullen ze moeten verkennen hoe nieuwe bedrijfsmodellen verdere verduurzaming van producten mogelijk maken. Dat raakt echter aan veel meer dan alleen productontwikkeling en betekent onder meer ook nadenken over nieuwe verdienmodellen, oplossingen voor retourlogistiek en verregaande samenwerking met andere partijen in de keten. Hierin ligt de uitdaging.”
Peters geeft aan dat hij samen met zijn collega’s blijft onderzoeken wat wel en niet goed werkt. “Het goede nieuws is dat er meerdere manieren zijn om producten te verduurzamen en dat steeds meer bedrijven aantonen dat duurzame productontwikkeling wel degelijk loont.”