Biotic determinants of heterogeneity in a South African savanna

Invloed termiet op ecosysteem Zuid-Afrikaanse savanne overtreft neushoorn

De witte neushoorn heeft met zijn woelplekken, mesthopen en wildwissels een grote invloed op het ecosysteem van een savanne. Maar de invloed van de termiet en zijn termietenheuvels blijkt minstens zo groot. Cleo Gosling maakte een unieke vergelijking van de effecten die deze mega- en micro-planteneters hebben in het Hluhluwe-iMfolozi Park, een savannereservaat in Zuid-Afrika. Gosling concludeert in haar proefschrift dat het stimuleren van gezonde termietenpopulaties en van de ontwikkeling van termietenheuvels van belang is voor een heterogeen en robuust ecosysteem. Dit aspect zou moeten worden meegenomen in het beheer en de bescherming van savannes, nog voordat grote herbivoren, zoals witte neushoorns, worden geïntroduceerd.

Heterogeniteit is belangrijk voor het in stand houden van een productief en gezond ecosysteem. Maar waarom wordt de ene plek gedomineerd door bomen en de andere door grassen? Voor een duurzaam beheer is het noodzaak de oorzaken te begrijpen van dergelijke heterogeniteit. Haar onderzoek in het Hluhluwe-iMfolozi Park stelt Gosling in staat de heterogeniteit te verklaren in de vegetatie op verschillende schaal die de witte neushoorn enerzijds en verschillende termietengeslachten anderzijds daar bewerkstelligen. De aanwezigheid van termietenheuvels, vooral die van het geslacht Macrotermes, had de grootste invloed op het creëren van verschillende vegetatiepatronen, op alle onderzochte schalen (1 m² – 0.25 km²). Omdat termieten zo belangrijk bleken, onderzocht Gosling ook welke factoren bepalen waar termieten het meest actief zijn. Zij stelde vast dat hogere regenval en hoge grasvegetatie een negatieve invloed hadden op termietenactiviteit. Deze factoren stimuleren wél de activiteit van micro-organismen, die mogelijk concurreren met termieten over de afbraak van organisch materiaal. Dit suggereert dat we ook op nog kleinere schaal moeten kijken naar de aansturing van savanne-ecosystemen.

Cleo Gosling deed haar promotieonderzoek bij het Centre for Ecological and Evolutionary Studies (CEES) van de Rijksuniversiteit Groningen. Het werd gefinancierd door het Ubbo Emmius Fonds van de RUG en NWO.

Proefschrift: http://irs.ub.rug.nl/ppn/384120482