Pronoun Processing. Computational, behavioral, and psychophysiological studies in children and adults

Promotie: mw. J.C. van Rij-Tange, 12.45 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Pronoun Processing. Computational, behavioral, and psychophysiological studies in children and adults

Promotor(s): prof.dr. P. Hendriks

Faculteit: Letteren

Waarom kinderen stoeien met persoonlijke voornaamwoorden

In de frase ‘Gisteren sprak James met Rob. Hij bekende de diefstal.’ kan zowel James als Rob de bekennende dief zijn. De oorzaak van deze ambiguïteit is dat persoonlijke voornaamwoorden zoals hij en hem geen vaste betekenis hebben, maar dat hun betekenis afhankelijk is van de context. Jacolien van Rij onderzocht waarom persoonlijke voornaamwoorden eenvoudig lijken voor volwassenen, maar moeilijk zijn voor kinderen.

Verschillende factoren spelen een rol bij de interpretatie van voornaamwoorden, waaronder de structuur van de voorafgaande zin. Volwassenen weten meestal meteen naar wie het voornaamwoord verwijst, maar kinderen interpreteren een voornaamwoord vaak anders dan bedoeld door de spreker. Jacolien van Rij onderzocht waarom persoonlijke voornaamwoorden eenvoudig lijken voor volwassenen, maar moeilijk voor kinderen. Om deze vraag te beantwoorden ontwikkelde Van Rij computermodellen die het produceren en interpreteren van persoonlijke voornaamwoorden nabootsen. Deze modellen testte ze in verschillende experimenten met kinderen en volwassenen.

Van Rij ontdekte dat kinderen zich meer gedroegen als volwassenen en minder fouten maakten met voornaamwoorden wanneer ze vertraagde spraak hoorden. Dit bevestigt het idee dat de verwerkingssnelheid van kinderen onvoldoende is om alle relevante informatie te kunnen gebruiken. Volwassenen gedroegen zich daarentegen meer als kinderen wanneer ze tijdens het interpreteren van een voornaamwoord een tweede taak moesten uitvoeren, zoals het onthouden van cijfers. Aanvullende studies, waarin hersenactiviteit werd gemeten met EEG en pupilgrootte met eyetracking, suggereren dat het volwassen gebruik van de context afhankelijk is van voldoende werkgeheugencapaciteit. Kortom, de schijnbaar eenvoudige interpretatie van persoonlijke voornaamwoorden is eigenlijk een ingewikkeld proces dat op veel manieren mis kan gaan.

Jacolien van Rij (Middelburg, 1981) studeerde Human-Machine Communication aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze verrichtte haar onderzoek binnen de onderzoeksschool BCN (Research School of Behavioral and Cognitive Neurosciences) en het onderzoeksinstituut CLCG (Center for Language and Cognition Groningen) van de Faculteit der Letteren, in samenwerking met de afdeling Experimentele Psychologie. Van Rij is nu onderzoeker bij het NWO Vici-project Asymmetries in Grammar van prof.dr. Petra Hendriks aan de RUG. Na 1 januari 2013 werkt ze als post-doc aan de Eberhard Karls Universität Tübingen (Duitsland).